Czy znane jest Państwu pojęcie „budżet obywatelski”? Podstawą do funkcjonowania budżetu obywatelskiego w samorządzie gminy jest idea demokracji, która zawarta jest tak w konstytucji, jak i w ustawie o samorządzie gminnym, a zgodnie z którą mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową, która podejmuje rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym, a radni są ich przedstawicielami.
Radni zatem, jako przedstawiciele mieszkańców, mogą zapytać mieszkańców, na co chcą aby zostały przeznaczone ich własne pieniądze, a następnie wprowadzić wybrane przez mieszkańców projekty do budżetu Osiedla. Kto zna potrzeby mieszkańców lepiej niż oni sami?
Jednakże, by zrealizować tak postawiony cel, trzeba cały proces dochodzenia do wyboru rozsądnie zaplanować i przeprowadzić. Czy cały budżet Osiedla mógłby powstawać jako budżet obywatelski? To jest bardzo ambitne zadanie, niemniej rozsądniej byłoby zacząć od wyodrębnienia z budżetu Osiedla puli środków na budżet obywatelski, na tyle dużej, by mógł zostać z nich zrealizowany projekt na miarę rozsądnych potrzeb mieszkańców.
Najprostszym pomysłem na stworzenie budżetu obywatelskiego jest, by mieszkańcy mogli zgłaszać swoje propozycje radnym, a na ich podstawie radni mieliby przygotować bardziej szczegółowe projekty. Bardziej radykalnym jest pomysł, że mieszkańcy sami organizują się w ramach Grup Dyskusyjnych, sami przygotowują projekty, które uważają, że powinny zostać zrealizowane, a radni sprawdzają, czy od strony formalnej i technicznej da się je zrealizować. Następnie mieszkańcy spotykają się, by omówić projekty, które zostały zaakceptowane od strony formalnej przez komisję ds. budżetu, i głosując wybierają najlepsze. Decyzja mieszkańców jest tu oczywiście wiążąca.
Różnica pomiędzy oddaniem głosu na przygotowaną w Radzie Osiedla propozycję budżetu, a oddaniem głosu po dyskusji z innymi mieszkańcami na temat priorytetów inwestycyjnych osiedla jest różnicą na miarę dojrzałości demokracji lokalnej. Ideałem tak pomyślanego tworzenia budżetu jest, by udało się zachęcić mieszkańców do pomyślenia nie tylko o swojej ulicy, lecz by wybierali projekty troszcząc się o wspólne dobro całej lokalnej społeczności.
Celem budżetu obywatelskiego jednak nie jest jedynie to, by mieszkańcy sami mogli wybrać najlepsze ich zdaniem projekty. Chodzi również o to, aby wspólne pieniądze wydawać „z głową”. Zatem cały proces powinien być tak przygotowany, by decyzje podejmowane przez mieszkańców były głęboko przemyślane i by mogli być potem zadowoleni ze zrealizowanych projektów.
Do wniosku składanego przez mieszkańców w ramach budżetu obywatelskiego wymagany może być szacunkowy kosztorys. Dzięki takiemu rozwiązaniu można liczyć na to, że mieszkańcy nie będą jedynie rzucali pomysłów, lecz dokładnie je przemyślą, a zgłaszane projekty będą bardziej dopracowane. Trudno wymagać, by kosztorys zrobili radni, którzy nie muszą dokładnie wiedzieć o co chodziło pomysłodawcom, a ponadto jest to czasochłonne. Jednakże mieszkańcy nie muszą znać się na opisywaniu projektów, jak również na sporządzaniu kosztorysów. Bardzo istotne zatem jest zapewnienie im wsparcia ze strony Miasta.
Dochodzimy zatem do miejsca gdzie moglibyśmy praktycznie opisać proces tworzenia budżetu. Tę część artykułu jednakże przeznaczamy do publikacji w kolejnym numerze Informatora Osiedlowego. Proszę o zabieranie głosu w tej niezwykle ważnej sprawie. Od Państwa odzewu zależy nasza determinacja we wprowadzeniu w przyszłości budżetu obywatelskiego do praktyki funkcjonowania Osiedla.
Przygotował Jakub Lasik
[Informator Osiedlowy nr 50]